Sự liền xương là một quá trình rất quan trọng trong điều trị gãy xương và nó cũng quyết định khả năng bình phục nhanh hay chậm của bệnh nhân. Tuy nhiên, có rất nhiều nguyên nhân khiến xương chậm liền. Cùng SCCARE tìm hiểu quá trình liền xương và cách thúc đẩy quá trình liền xương nhé!
-
Quá trình liền xương
Quá trình liền xương là một quá trình phức tạp liên quan tới nhiều yếu tố từ mức phân tử, tế bào tới vùng tổn thương tới toàn cơ thể. Về tổ chức học, quá trình liền xương bình thường diễn ra qua 4 giai đoạn như sau:
- Giai đoạn pha viêm
- Tạo can xương
- Sửa chữa hình thể can
- Khôi phục hình thể xương như ban đầu
1.1. Giai đoạn đầu – pha viêm
Đây là giai đoạn xuất hiện ngay sau khi xương gãy. Thường kéo dài trong thời gian 3 tuần với đỉnh điểm là ngày thứ 3 tới ngày thứ 5 sau chấn thương.
Khi xương bị gãy, có sự tổn thương cả 2 hệ thống cấp máu của màng xương và tủy xương. Điều đó dẫn tới hoại tử các tế bào tại ổ gãy, các tế bào này sẽ giải phóng các yếu tố hoạt hóa thành mạch gây tăng quá trình giãn mạch và thẩm thấu thành mạch. Quá trình này làm tăng lưu lượng máu tới ổ gãy vào đỉnh điểm là 2 tuần sau chấn thương.
Trên nền của cục máu đông hình thành từ các tế bào viêm, các nguyên bào sợi xuất hiện tạo ra collagen dần thay thế cục máu đông bằng tổ chức hạt.
Trên lâm sàng và X-quang, tương ứng với giai đoạn này, các đầu xương gãy vẫn sắc cạnh chưa có biến đổi gì.
1.2. Giai đoạn tạo can xương
Kéo dài từ 1 đến 4 tháng, gồm hai giai đoạn là hình thành can xương mềm và hình thành can xương cứng.
Hình thành can xương mềm: trong 1- 3 tuần đầu
Trong giai đoạn này hình thành nhiều các mạch máu tân tạo được tạo ra bởi các tế bào gốc tủy xương. Chúng xâm nhập và biệt hóa vào vùng tổn thương.
Sức căng giãn tại chỗ sẽ hoạt hóa tế bào gốc sinh các nguyên bào sợi. Ở những nơi có nồng độ oxy thấp và căng giãn thường xuyên các tế bào gốc sẽ tạo các nguyên bào sụn (chondrocyte). Sau đó các can sụn sẽ tạo cầu nối giữa hai đầu xương gãy. Cũng chính các can sụn này sẽ làm giảm độ căng giãn và đưa tới sự liền xương.
- Nguyên bào xương (Osteoprogenitor cell) sẽ tăng sinh nhanh chóng ở môi trường giàu oxy và ít bị căng giãn cơ học, những vùng này tạo nên can xương cứng trực tiếp.
- Can xương mềm được tạo ra nhờ sự biến đổi từ tổ chức hạt sang tổ chức canxi hóa tạm thời bao gồm các nguyên bào xương và nguyên bào sụn cùng hệ thống các sợi collagen.
- Các nguyên bào xương và nguyên bào sụn tổng hợp các chất gian bào dạng xương và sụn. Sự khoáng hóa can mềm xuất hiện đầu tiên ở chỗ tiếp giáp giữa các đầu xương gãy, tuần tự từ đầu này sang đầu kia của ổ gãy cho đến khi hai đầu xương gãy được nối liền nhau. Can ở giai đoạn này rất mềm và dễ gãy.
Hình thành can xương cứng
Can xương mềm tiếp tục phát triển, các tế bào sụn cùng hệ thống sợi collagen lắng đọng canxi tạo môi trường cho các tế bào gốc đi vào biến đổi thành các nguyên bào xương.
Các tế bào này biến đổi sụn đã khoáng hóa thành các bè xương cứng sắp xếp dọc theo các vi quản. Sự cốt hoá tạo thành các bè xương cứng đảm bảo nối liền ổ gãy vững chắc.
1.3. Giai đoạn sửa chữa hình thể can
Khi xương can bù xung quanh vị trí gãy sẽ thấy hình ảnh XQ phần xương to tràn ra phía bên ngoài ôm kín mấu gãy của xương.
Lúc này, không còn thấy đau ở ổ gãy, cảm nhận sờ thấy rõ khối can, không còn cử động bất thường. Theo thời gian dưới sự tác động của các lực cơ học, tổ chức can xương tại đây có sự thay đổi về hình thể để thích hợp với chức năng của xương.
- Sự sửa chữa được thực hiện bởi các BMU ( bone modelizing unit ) gồm có các huỷ cốt bào và tạo cốt bào và diễn ra theo một trình tự được lặp đi lặp lại.
- Xương Havers thích hợp được định hướng thay thế can xương cứng (quá trình này kéo dài từ một đến vài năm, trả lại cho xương cấu trúc tổ chức học của nó).
1.4. Giai đoạn hồi phục hình thể xương như ban đầu
Lúc đầu xương to xù xì ôm lấy ổ gãy, ống tủy còn bị can xương bao kín, về sau can xương thu nhỏ lại, ống tủy thông suốt, hình thù xương dần trở lại bình thường.
Đây là giai đoạn kéo dài từ một đến nhiều năm. Hình thể xương phục hồi hoàn toàn ở trẻ em, nhưng ở người lớn không thể hồi phục như hình thể ban đầu.
Nguyên nhân chậm liền xương
Trên thực tế, quá trình liền xương xảy ra nhanh hay chậm còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Trong đó 3 nguyên nhân chủ yếu làm cho xương chậm liền.
Yếu tố chấn thương ban đầu
- Gãy di lệch nhiều, gãy hở, mất đoạn xương, gãy nát vụn do chấn thương nặng, nhiễm trùng.
- Sự nguyên vẹn mạch nuôi dưỡng xương, đặc biệt đối với thân xương chày.
- Sự phá huỷ động mạch nuôi xương khi gãy di lệch nhiều hoặc phá huỷ màng xương. trong gãy hở độ II, III.
Nguyên nhân từ phía thầy thuốc
- Nắn chỉnh ổ gãy không tốt.
- Bất động ổ gãy không được vững chắc.
- Trong quá trình phẫu thuật làm mất khối máu tụ, gây tổn thương thêm mạch máu nuôi dưỡng xương hay bóc tách, phá huỷ màng xương nhiều.
- Một nguyên nhân khác cũng thường thấy là bác sĩ theo dõi, điều trị sau chấn thương không đúng chỉ định như bỏ bột quá sớm hoặc cho bệnh nhân tỳ quá muộn.
Nguyên nhân đến từ người bệnh
- Suy dinh dưỡng, chuyển hóa kém.
- Một số bệnh lý toàn thân có thể ảnh hưởng như giảm miễn dịch, lao phổi, đái tháo đường.
- Người nghiện thuốc lá: nicotin làm ảnh hưởng tới quá trình can xương.
- Không tuân thủ đúng chỉ định điều trị: tự tháo bỏ bột, đi lại sớm khi can chưa đủ vững.
-
Cách phục hồi giúp xương nhanh liền khi bị gãy
Liền xương là một quá trình phức tạp liên quan tới nhiều yếu tố. Việc tuân thủ đúng nguyên tắc điều trị, thăm khám đúng thời gian quy định và sự phối hợp của bác sĩ với bệnh nhân là cực kỳ quan trọng.
Một số lưu ý cho bệnh nhân để giúp quá trình hồi phục xương nhanh hơn:
- Duy trì chế độ ăn uống khoa học, cung cấp đầy đủ dưỡng chất như vitamin D, canxi để tăng sức đề kháng cho cơ thể.
- Nghỉ ngơi nhiều để xương được bất động và cố định tốt.
- Thực hiện các bài tập vật lý trị liệu đúng hướng dẫn giúp xương linh hoạt hơn sau khi bị gãy một thời gian dài.
- Khi phát hiện các dấu hiệu bất thường về ổ gãy hay bất cứ 1 dấu hiệu khó chịu nào, các bạn cần đi kiểm tra tại các cơ sở y tế chuyên khoa hoặc tham khảo ý kiến của bác sĩ trực tiếp điều trị cho mình, tránh các biến chứng không đáng có.
Để nhận tư vấn và hỗ trợ về cơ xương khớp, bạn vui lòng liên hệ đến SCCARE theo thông tin:
PHÒNG KHÁM CƠ XƯƠNG KHỚP SCCARE
Hotline: 0898.999.517
Website: sccare.vn
Địa chỉ: Số 517 Lạc Long Quân, Quận Tây Hồ, Hà Nội
Thời gian làm việc: 8h00 – 17h30 (Từ thứ 2 – Thứ 7) và 8h30-12h00 chủ nhật