Viêm quanh khớp vai thể đông cứng (Frozen shoulder) là bệnh có đặc trưng lâm sàng bởi cơn đau và hạn chế vận động khớp vai. Nguyên nhân là do viêm dính bao khớp ổ chảo – cánh tay, không có tổn thương sụn và xương khớp vai, cũng không do vi khuẩn.
Viêm quanh khớp vai thể đông cứng cũng là thể bệnh hay gặp, chiếm gần 10% các trường hợp viêm quanh khớp vai, đứng hàng thứ hai sau viêm quanh khớp vai thông thường.
NGUYÊN NHÂN VÀ YẾU TỐ LÀM TĂNG NGUY CƠ MẮC BỆNH
Nguyên nhân
- Viêm quanh khớp vai thể đông cứng nguyên phát: Đây là những trường hợp viêm dính bao khớp xảy ra trước mà không là phải thứ phát do viêm quanh khớp vai thể thông thường.
- Viêm quanh khớp vai thể đông cứng thứ phát: Là trường hợp viêm dính bao khớp xảy ra thứ phát sau viêm quanh khớp vai thể thông thường.
Yếu tố làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh
Hiện nay, vẫn chưa biết chính xác nguyên nhân dẫn đến viêm dính bao khớp vai, nhưng có nhiều yếu tố nguy cơ đã được tổng hợp, đó là:
Tuổi: Bệnh thường gặp ở những người tuổi 40 đến 60, hiếm gặp ở người trẻ.
Giới: Tỷ lệ nam gặp nhiều hơn nữ.
Tiền sử chấn thương khớp vai: Chấn thương cũ có thể chỉ là chấn thương phần mềm, hoặc có gãy xương liên quan đến khớp vai. Đây cũng có thể là yếu tố có thể dẫn đến viêm quanh khớp vai thể đông cứng.
Tiền sử phải bất động khớp vai một thời gian dài: Đây là yếu tố nguy cơ hay gặp. Bệnh nhân trước đây đã phải bất động khớp vai do nhiều lý do khác nhau, ví dụ như bất động do gãy xương.
Đột quỵ não: Bệnh nhân đột quỵ não có tỉ lệ bị đông cứng khớp vai bên liệt cao hơn 3-4 lần người bình thường.
Người bị bệnh đái tháo đường: Bệnh nhân đái tháo đường có tỉ lệ bị đông cứng khớp vai 20%, cao gấp 5-6 lần so với người không đái tháo đường (tỉ lệ đông cứng khớp vai ở người không đái tháo đường trên 40 tuổi là 3-5%).
Người bị hội chứng rễ thần kinh cổ: Rễ C5, C6 chi phối khớp vai về cả vận động, cảm giác và dinh dưỡng. Những người bị hội chứng rễ thần kinh cổ có tỉ lệ đông cứng khớp vai cao hơn bình thường.
Người mắc một số bệnh mạn tính như: Bị viêm khớp dạng thấp, bị bệnh cường giáp hoặc suy giáp, bệnh mạn tính của phổi và lồng ngực, cơn đau thắt ngực.
Không rõ yếu tố nguy cơ: Phần lớn bệnh nhân không rõ yếu tố nguy cơ. Một số nguyên nhân được các bác sĩ cho là có thể gây ra bệnh như:
- Do rối loạn miễn dịch, hệ miễn dịch của cơ thể tấn công vào bao khớp và màng hoạt dịch khớp vai của chính mình
- Do yếu tố nội tiết (phụ nữ sau mãn kinh gặp tỉ lệ cao hơn).
- Do rối loạn thần kinh sinh dưỡng vùng khớp vai.
3 GIAI ĐOẠN CỦA VIÊM QUANH KHỚP VAI THỂ ĐÔNG CỨNG
Biểu hiện lâm sàng của viêm quanh khớp vai thể đông cứng thường diễn biến qua 3 giai đoạn:
- Giai đoạn đau khớp vai (painful stage)
- Giai đoạn khớp vai đông cứng (frozen shoulder)
- Giai đoạn tan đông (thawing stage)
Giai đoạn đau khớp vai
Bệnh nhân bị đau khớp vai với tính chất của đau do viêm.
- Đau cả khi nghỉ ngơi, đau nhiều về đêm và có khi làm bệnh nhân tỉnh giấc. Đau tăng với bất kỳ vận động nào của cánh tay.
- Ban đầu đau thường nhẹ, tăng dần và dai dẳng trong nhiều tháng.
- Mức độ đau thường ít trầm trọng so với viêm quanh khớp vai thông thường. Đau tăng dần trong vài tuần hoặc một vài tháng.
Thời kỳ đầu chưa có hạn chế vận động khớp vai, chỉ hạn chế vận động do đau, dần dần tầm vận động của khớp giảm, vận động thụ động cũng không đạt được hết tầm.
Bệnh nhân nhận thấy rõ rệt khớp vai cứng, không thể chải đầu hoặc gãi lưng được, đưa tay ra trước ra sau đều bị hạn chế.
Giai đoạn đau khớp vai thường kéo dài vài tuần tới 6-8 tháng. Triệu chứng nổi bật là đau khớp vai, về sau tầm vận động khớp vai giảm dần.
Giai đoạn khớp vai đông cứng
Hạn chế vận động khớp vai tăng dần đến mức khớp vai như bị đông cứng lại. Đây là đặc điểm nổi bật của thể bệnh này.
- Bất kỳ một vận động nào của cánh tay đều kéo theo vận động của xương bả vai mà không có vận động của khớp ổ chảo-cánh tay.
- Khi dùng tay cố định xương bả vai của bệnh nhân, xương cánh tay hoàn toàn không vận động được, cả vận động chủ động và vận động thụ động, giống như khớp ổ chảo-cánh tay bị đông cứng lại.
Đau khớp vai giảm dần khi khớp vai ngày càng đông cứng. Tuy nhiên, bệnh nhân vẫn không hết đau ngay cả khi khớp vai bị đông cứng hoàn toàn. Bệnh nhân không thể cử động được vai, không với được tay lên để chải tóc, không gãi được sau lưng, không thể với tay để lấy đồ vật được. Tay có khớp vai đông cứng bị giảm chức năng nghiêm trọng.
Giai đoạn này thường kéo dài hai tới sáu tháng, khớp vai bị mất chức năng hoàn toàn, không vận động được.
Giai đoạn tan đông
Đến giai đoạn này, tầm vận động của khớp vai tăng dần nhưng chậm chạp trong nhiều tháng, có khi hàng năm.
Ngược lại với sự cải thiện của tầm vận động khớp thì đau khớp vai trở lại mỗi khi vận động, tuy nhiên mức độ đau thấp hơn so với giai đoạn đầu. Giai đoạn này có một số bệnh nhân đòi hỏi phải dùng thuốc giảm đau.
Giai đoạn tan đông kéo dài từ một tới chín tháng, có thể hàng năm, cuối cùng tầm vận động của khớp vai trở lại bình thường, nhưng cơn đau khi vận động còn kéo dài thêm một vài tháng.
CHẨN ĐOÁN VIÊM QUANH KHỚP VAI THỂ ĐÔNG CỨNG
Chẩn đoán lâm sàng
Chẩn đoán viêm quanh khớp vai thể đông cứng chủ yếu dựa vào lâm sàng với đặc trưng là hạn chế vận động khớp vai và đau khớp vai. Chụp X-quang thường không thấy có tổn thương xương khớp vai.
- Đau khớp vai với tính chất đau do viêm: đau cả khi nghỉ, đau tăng khi vận động, thường đau nhiều về đêm. Giai đoạn đầu đau không kèm hạn chế vận động khớp về sau hạn chế vận động khớp tăng dần. Khi hạn chế vận động khớp tăng thì đau giảm.
- Nhìn bên ngoài khớp vai hoàn toàn bình thường, không sưng, không nóng, không đỏ.
- Nếu hạn chế vận động khớp vai kéo dài không được điều trị có thể thấy teo cơ trên gai, teo cơ dưới gai, teo cơ delta, cơ nhị đầu cánh tay do hạn chế vận động lâu. Toàn thân bình thường, không sốt, bạch cầu trong máu không tăng.
- Hạn chế vận động khớp vai là dấu hiệu cơ bản, cả vận động chủ động và vận động thụ động đều không thực hiện được. Lồi cầu và ổ chảo gần như bị bó cứng, làm bất kỳ một cử động nào của cánh tay cũng kéo xương bả vai vận động theo.
- Nếu bác sĩ dùng tay cố định xương bả vai của bệnh nhân thì cánh tay bệnh nhân không thể vận động được cả vận động chủ động và vận động thụ động. Đây là điểm cơ bản để phân biệt với viêm quanh khớp vai thể thông thường.
Cận lâm sàng
Ngoài ra, còn có thể sử dụng các biện pháp cận lâm sàng để nhận biết viêm quanh khớp vai thể đông cứng:
Siêu âm
- Siêu âm khớp vai có thể thấy gân cơ chóp xoay bình thường, bao hoạt dịch dưới mỏm cùng vai bình thường nếu là đông cứng khớp vai nguyên phát.
- Có thể thấy tổn thương viêm thoái hóa ở gân cơ chóp xoay, có thể thấy lắng đọng canxi ở gân cơ chóp xoay hoặc viêm bao hoạt dịch dưới mỏm cùng, nếu là đông cứng khớp vai thứ phát.
X-quang
X-quang khớp vai thường không thấy tổn thương xương và sụn khớp. Có thể thấy khe khớp vai hẹp.
Chụp khớp vai có bơm thuốc cản quang thấy thể tích khớp hẹp, lượng thuốc bơm vào chỉ khoảng 2ml, không thấy các túi hoạt dịch dưới mỏm quạ, túi hoạt dịch gân dài cơ nhị đầu, nếp nách, diện tích diện khớp thu hẹp.
Chụp cộng hưởng từ
- Khi chụp cộng hưởng từ khớp vai thấy bao khớp dày, phù nề, túi hoạt dịch gấp nếp của bao khớp phía nách bị dính.
- Sụn khớp và ổ chảo bình thường, các cấu trúc phần mềm quanh khớp bình thường. Nhưng cũng có thể thấy hình ảnh viêm bao hoạt dịch dưới mỏm cùng, thoái hóa, rách đứt gân cơ chóp xoay, lắng đọng calci ở gân cơ chóp xoay.
- Ghi hình khớp vai có bơm thuốc cản quang với MRI (MRI arthrogram) thấy thể tích khoang khớp thu hẹp, thuốc không ngấm được vào các túi cùng hoạt dịch (do bị dính).
- Có thể thấy hình ảnh rách gân cơ chóp xoay không hoàn toàn (thuốc cản quang ngấm được vào phía trên mấu động lớn), hoặc rách hoàn toàn gân cơ chóp xoay làm thuốc cản quang lên được bao hoạt dịch dưới mỏm cùng vai.
Việc phát hiện và chẩn đoán chính xác bệnh lý ngay từ giai đoạn đầu có thể giúp bạn ngăn ngừa được các hậu quả không ngờ của viêm quanh khớp vai.
Nếu có bất cứ dấu hiệu đau mỏi vai hay hạn chế vận động khớp vai, bạn có thể liên hệ với SCCARE theo thông tin dưới đây để được tư vấn và hỗ trợ:
PHÒNG KHÁM CƠ XƯƠNG KHỚP SCCARE
Hotline: 0898.999.517
Website: sccare.vn
Địa chỉ: Số 517 Lạc Long Quân, Quận Tây Hồ, Hà Nội
Thời gian làm việc: 8h00 – 17h30 (Từ thứ 2 – Thứ 7) và 8h30-12h chủ nhật