HỘI CHỨNG VAI – TAY LÀ GÌ?
Hội chứng vai – tay (Shoulder – hand syndrome) thường được đặc trưng lâm sàng bởi kiểu đau bỏng buốt, rối loạn dinh dưỡng vận mạch bàn ngón tay, kết hợp với viêm quanh khớp vai thể đông cứng cùng bên.
Hội chứng vai – tay được Kahl Meter mô tả từ 1936. Đây là hội chứng ít gặp, chỉ dưới 1% các bệnh nhân viêm quanh khớp vai gặp phải. Tuy nhiên, đây lại là hội chứng nặng nề, khó điều trị nhất và có thể dẫn đến một bên tay bị tàn phế.
Hội chứng vai – tay (Shoulder – hand syndrome) còn được gọi bằng nhiều tên khác nhau như hội chứng loạn dưỡng thần kinh giao cảm phản xạ (reflex sympathetic dystrophy), teo Sudeck (Sudeck’s atrophy), hội chứng loạn dưỡng thần kinh vận mạch phản xạ (Reflex neurovascular dystrophy).
NGUYÊN NHÂN VÀ YẾU TỐ LÀM GIA TĂNG NGUY CƠ MẮC HỘI CHỨNG VAI – TAY
Nguyên nhân của hội chứng vai – tay cho đến nay vẫn chưa được các nhà khoa học hay bác sĩ chỉ ra một cách rõ ràng, nhưng có một số yếu tố nguy cơ đã được đề cập:
- Độ tuổi: bệnh thường gặp ở người từ 40 – 60 tuổi, trong đó có 2/3 số bệnh nhân là nam.
- Sau chấn thương gãy xương vùng cổ tay nhất là khi cố định gãy xương không tốt, xương liền bị lệch trục.
- Bệnh nhân có hội chứng ống cổ tay (hội chứng chèn ép bó mạch thần kinh ở ống cổ tay).
- Sau chấn thương hoặc bệnh lý vùng cột sống cổ, chấn thương vùng vai.
- Sau đột quỵ não, thường từ 1-6 tháng.
- Bệnh nhân đái tháo đường, bệnh nhân có cơn đau thắt ngực, bệnh nhân có các bệnh nội tiết…
- Bệnh nhân sử dụng một số thuốc như: thuốc kháng lao, thuốc nhóm barbiturat có khả năng mắc bệnh cao hơn.
TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG CỦA HỘI CHỨNG VAI – TAY
Lâm sàng của hội chứng vai-tay thường diễn biến qua ba giai đoạn:
Giai đoạn 1 (giai đoạn cấp tính): thường kéo dài 3-6 tháng.
Các triệu chứng rối loạn vận mạch và dinh dưỡng bàn tay với biểu hiện:
Đau ở vùng bàn tay và ngón tay
- Đau kiểu bỏng buốt thường xuyên, tăng dần, dai dẳng ở vùng bàn và ngón tay.
- Đau đặc biệt khi hạ bàn tay xuống thấp, khiến bệnh nhân luôn phải dùng tay lành đỡ tay bệnh và nâng tay bệnh lên cao.
- Đau cả ngày và đêm, đau tăng khi có kích thích như kích thích bằng kim châm lên da, một cơn gió lạnh, nhúng tay vào nước lạnh.
Bệnh nhân luôn có cảm giác nóng bỏng và buốt nên thường quấn quanh bàn tay một khăn ẩm để làm dịu bớt các kích thích.
Phù nề
Phù nề vùng cổ tay, bàn tay và các ngón tay, da căng bóng, mất các nếp nhăn, phía mu bàn tay phù nặng hơn phía lòng bàn tay. Triệu chứng phù nề tăng khi để bàn tay thấp xuống và giảm khi nâng cao tay.
Thay đổi cảm giác vùng bàn tay
- Cảm giác vùng bàn và ngón tay có thể giảm đi. Nhiệt độ da vùng cổ bàn tay và các ngón tay có thể tăng, có thể giảm so với tay đối diện.
- Ấn vào vùng da mu tay hoặc bàn tay thấy lõm do phù nề và màu da trở nên trắng bệch, khi thả ra vùng da trở nên đỏ tím.
- Da mu tay trở nên mỏng, mất các nếp nhăn. Các móng tay giòn dễ gãy và có thể ra nhiều mồ hôi.
- Các ngón tay ở tư thế gấp do phù căng phía mu tay hơn phía lòng bàn tay, làm các dây chằng bên các khớp đốt ngón bị kéo căng gây gấp các khớp ở đốt ngón tay.
Hạn chế vận động các khớp cổ tay, ngón tay do đau, do phù nề, do rối loạn vận động cơ.
Mỗi khi cố gắng vận động bàn tay và ngón tay, cơn đau bỏng buốt lại xuất hiện mạnh lên làm bệnh nhân không dám vận động.
Ngoài ra, còn xuất hiện hiện tượng đông cứng khớp vai cùng bên bàn tay tổn thương:
- Đau khớp vai thường xảy ra muộn hơn đau bỏng buốt ở bàn tay. Đau thường xuyên cả khi nghỉ và đau tăng khi vận động khớp vai. Thường bệnh nhân sẽ cảm nhận cơn đau nhiều hơn về đêm.
- Hạn chế vận động khớp vai tăng dần, rồi hạn chế vận động hoàn toàn kiểu khớp vai đông cứng.
Cận lâm sàng:
- Chụp X-quang khớp vai cho thấy xương khớp vai bình thường. MRI ghi hình khớp vai có bơm thuốc cản quang (MRI-arthrogram) thấy thể tích khớp vai giảm, lượng thuốc bơm vào ổ khớp chỉ được vài mi-li-lit (<2ml). Diện khớp thu hẹp thuốc không vào được các túi cùng hoạt dịch dưới mỏm quạ, túi hoạt dịch gân nhị đầu.
- Chụp X-quang cổ bàn tay thấy biểu hiện sớm mất vôi các đầu xương đốt bàn, đốt ngón và khối xương cổ tay.
- Xét nghiệm huyết học và sinh hóa máu không thấy thay đổi.
Giai đoạn 2 (giai đoạn loạn dưỡng): thường kéo dài 3-6 tháng
Các triệu chứng rối loạn vận mạch và dinh dưỡng bàn tay cùng với đông cứng khớp vai tồn tại dai dẳng nhiều tháng, khiến bệnh nhân đau đớn và lo lắng.
Bàn tay phù nề và hạn chế vận động
Bàn và ngón tay bệnh nhân luôn nề, các ngón tay ở tư thế gấp, da mu tay đỏ tím, có chỗ tái. Các nếp nhăn mất do nề, da căng bóng, đỏ tím loang lổ chỗ đỏ chỗ trắng.
Khi giơ tay lên cao cảm giác căng tức bàn tay giảm, bàn tay bớt nề đỏ. Hạ bàn tay xuống thấp, cảm giác căng tức và đau nhức tăng, da căng bóng do phù tăng và tím đỏ.
Đau buốt tăng khi có các kích thích như va chạm, châm chích, gió lạnh. Hạn chế vận động các khớp cổ tay và ngón tay do rối loạn thần kinh vận động, đau và phù nề căng. Da teo, rối loạn sắc tố, móng giòn dễ gãy, tăng tiết mồ hôi.
Đau và hạn chế vận động khớp vai
Khớp vai đau, nhưng nổi bật là hạn chế vận động. Nhìn bên ngoài khớp vai bình thường. Bao khớp viêm dính bó chặt lồi cầu và ổ chảo khiến lồi cầu không thể trượt được trên ổ chảo, mọi vận động của cánh tay đều kéo xương bả vai vận động theo. Tầm vận động của khớp vai là do vận động của xương bả vai mà không có vận động của khớp ổ chảo-cánh tay.
Giai đoạn 3 (giai đoạn teo): thường tồn tại kéo dài.
- Đông cứng khớp vai chuyển sang giai đoạn tan đông, tầm vận động khớp vai phục hồi dần, cơ vùng vai và cánh tay bị teo.
- Triệu chứng rối loạn dinh dưỡng vận mạch bàn ngón tay giảm dần, đau buốt và phù nề giảm dần làm lộ diện tình trạng teo các cơ vùng bàn tay và ngón tay.
- Bàn tay có dạng “bàn tay khỉ” do dính khớp bàn-ngón trong tư thế duỗi, viêm gân gấp gây dính các khớp liên đốt ngón trong tư thế gấp, teo cơ ô mô cái và ô mô út, cổ tay dính ở tư thế gấp.
- Chụp X-quang cổ và bàn tay thấy mất vôi nặng ở đầu xương bàn và ngón tay, khuyết xương ở đầu xa xương ngón tay, mất vôi ở nhóm xương cổ tay.
CHẨN ĐOÁN LÂM SÀNG HỘI CHỨNG VAI – TAY
Chẩn đoán hội chứng vai – tay chủ yếu dựa vào lâm sàng với các dấu hiệu:
- Đau kiểu bỏng buốt và rối loạn vận mạch dinh dưỡng vùng bàn tay và ngón tay
- Viêm quanh khớp vai thể đông cứng cùng bên
- Chụp X-quang xương bàn ngón tay thấy mất vôi ở đầu xương bàn và ngón, có thể có khuyết xương ở đầu xương, mất vôi nhóm xương cổ tay.
PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ HỘI CHỨNG VAI – TAY HIỆU QUẢ
Điều trị hội chứng vai – tay đang còn là một thách thức đối với các thầy thuốc. Hơn nữa, với các ảnh hưởng nghiêm trọng, điều trị bệnh từ giai đoạn sớm sẽ đặc biệt có tác dụng tốt, ngăn ngừa nguy cơ teo cơ.
Điều trị bằng thuốc
Thông thường, người bệnh có thể dùng thuốc để giảm đau và giảm thiểu nguy cơ của hội chứng vai – tay:
- Thuốc chống viêm giảm đau nhóm non-steroid đường uống hoặc tiêm.
- Corticoid có thể dùng liều cao một đợt với thời gian ngắn cũng có hiệu quả, nhưng không được dùng kéo dài vì có thể làm tăng rối loạn dinh dưỡng và loãng xương.
Tuy nhiên, các thuốc chống viêm giảm đau chỉ giúp bệnh nhân giảm đau nhất thời chứ không có tác dụng lâu dài, hết tác dụng của thuốc bệnh nhân lại đau trở lại.
Điều trị vật lý trị liệu hiệu quả
Dùng dây đeo tay: dùng dây vòng qua cổ để treo tay là cần thiết để tránh đau nhức và phù nề tăng khi bàn tay ở vị trí thấp. Ban đêm và lúc nghỉ cần kê cao tay hơn mức tim để làm giảm nề.
Điện xung: Có thể áp dụng các biện pháp giảm đau bằng dòng điện, như điều trị điện xung vào vùng vai và vùng cổ gáy, điện xung dòng TENS thường được khuyến cáo áp dụng, điện di Novocain 2% vào vùng C5-C7.
Chườm lạnh: Ngâm bàn tay vào nước lạnh (chậu nước đá hoặc có thể sử dụng gel lạnh chuyên dụng) 1-2 phút mỗi lần, mỗi ngày 1-2 lần cũng giúp giảm bớt triệu chứng nề, đỏ, đau, loạn dưỡng bàn tay.
Các phương pháp điều trị nhiệt nóng có thể áp dụng vào vùng vai và cột sống cổ (tương ứng C5-C7), tuy nhiên cần tránh áp dụng vào vùng bàn tay khi rối loạn vận mạch đang nặng.
Vận động trị liệu
Khi triệu chứng rối loạn dinh dưỡng vận mạch vùng bàn tay thuyên giảm (bệnh chuyển sang giai đoạn 3), cần tích cực áp dụng các biện pháp điều trị đông cứng khớp vai để phục hồi chức năng khớp vai.
Sử dụng các bài tập phục hồi chức năng khớp vai với mục đích gây dãn bao khớp, chống dính bao khớp, giải phóng khớp khỏi tình trạng bó cứng của bao khớp.
Mọi thông tin chi tiết cần liên hệ tư vấn về hội chứng vai – tay và điều trị từ sớm, bạn có thể liên hệ trực tiếp đến SCCARE theo thông tin:
PHÒNG KHÁM CƠ XƯƠNG KHỚP SCCARE
Hotline: 0898.999.517
Website: sccare.vn
Địa chỉ: Số 517 Lạc Long Quân, Quận Tây Hồ, Hà Nội
Thời gian làm việc: 8h00 – 17h30 (Từ thứ 2 – Thứ 7) và 8h30-12h Chủ nhật